.گردشگری ورزشی در ایران
کشور ایران به دلیل دارا بودن شرایط جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی ویژه و همچنین داشتن پتانسیل‌های طبیعی لازم، از جمله غنی‌ترین کشورهای دنیا بوده که توان جذب گردشگران بسیاری را دارد. یکی از حوزه‌های مهم گردشگری در ایران که بنا به شرایط مختلف می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد عظیم مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرد، گردشگری ورزشی است.
ایران از نظر آب و هوایی نسبت به تمامی کشورهای منطقه و بعضی دیگر از نقاط جهان مزیت کلی دارد. زمانی که در کشورهای عربی، گرمای طاقت‌فرسایی حاکم است و یا در اروپا برف سنگینی باریده، مناطقی در ایران وجود دارد که از لحاظ آب و هوایی بسیار مساعد و دلپذیر و آماده پذیرایی از تیم‌های ورزشی جهت برپایی اردوهای ورزشی می‌باشد.
در ضمن با توجه به محدودیت‌هایی که در کشور ما در ارتباط با گردشگری وجود دارد، موضوع گردشگری ورزشی می‌تواند شرایط مطلوب‌تر و مناسب‌تری را به لحاظ فرهنگی و ارزشی ایجاد نماید.
راه‌های توسعه گردشگری ورزشی و جذب گردشگران به ایران:
با اشاره به برنامه 5 ساله چهارم که مقرر گردیده، بایستی سالانه 2 میلیون و 500 هزار نفر گردشگر جذب ایران شوند، با یک برنامهریزی دقیق و اصولی توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین سازمان تربیت بدنی و دیگر دستگاه‌های مسوول می‌توان بخش عظیمی از این گردشگران را از طریق گردشگری ورزشی جذب نمود.
لذا به همین جهت و به منظور افزایش تعاملات ورزشی در سطح کلان و همچنین با درنظر گرفتن توسعه و ارتقای صنعت گردشگری، تفاهم‌نامه‌ای بین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و کمیته ملی المپیک به شرح ذیل منعقد گردید:
ماده یک: تعهدات کمیته ملی المپیک و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری:
بند «الف» ـ نقش ورزش در توسعه و تحکیم دوستی بین ملت‌ها، ایجاد نشاط و طراوت در جامعه و توسعه پایدار گردشگری ورزشی
بند «ب» ـ دستیابی به استانداردهای جهانی در عرصه گردشگری ورزشی.
بند «ج» ـ معرفی کانون‌ها و اقلیم‌های ورزشی، گردشگری و جاذبه‌های ورزشی.
بند «د» ـ حضور فعال در گردهمایی و همایش‌های بین‌المللی گردشگری ورزشی و تعیین یک روز در سال تحت عنوان «گردشگری و ورزش» با استفاده از تقویم جهانی.
بند «ه» ـ همکاری کمیته ملی المپیک در برگزاری جشنواره‌های ملی و بین‌المللی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
بند «و» ـ همکاری کمیته ملی المپیک در زمینه‌های مدیریت و رهبری گردشگری ورزشی و اکوتوریسم.
بند «ز» ـ تاسیس مراکز آموزشی و پژوهشی در زمینه گردشگری ورزشی و تاسیس موزه.
بند «ح» ـ استفاده از بخش‌های خصوصی در خصوص توسعه امر گردشگری ورزشی.
بند «ط» ـ ایجاد بانک اطلاعات گردشگری ورزشی.
بند «ی» ـ فراهم آوردن تمهیدات لازم در خصوص ورود و خروج ورزشکاران و گردشگران ورزشی.
ماده 2: نحوه اجرای تفاهم‌نامه:
کمیته راهبردی توسعه گردشگری ورزشی، به ریاست معاون امور گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و با عضویت نمایندگان سازمان تربیت بدنی و کمیته ملی المپیک با هدف برنامهریزی، هدایت، پیگیری و نظارت بر ارجای مطلوب تفاهم‌نامه، تشکیل می‌گردد.
اما برای پیشبرد و تحقق این اهداف، بایستی به دو بعد داخلی و خارجی توسعه گردشگری ورزشی توجهی ویژه داشت.
1 ـ ابعاد داخلی توسعه گردشگری ورزشی:
در بعد داخلی، برای اینکه بتوان فعالیت‌های مختلف گردشگری ورزشی را اجرا نمود، نخست بایستی بخش سخت‌افزاری قضیه (یعنی احداث مراکز اقامتی و پذیرایی، فرودگاه‌ها، راه‌های ارتباطی و...) را ایجاد و تقویت نمود و سپس در بحث ورزش، احداث مراکز ورزشی جامع و مجهز به صورت تخصصی ضروری می‌باشد.
همچنین مواردی نظیر انتخاب ورزش‌های شاخص و تک، مشخص شدن مقدار بازگشت سود برگزاری رقابت‌های ورزشی، مشخص شدن مکان برگزاری رویدادهای ورزشی و استعدادیابی در خصوص ورزشکاران، اثر بسیار مثبتی در جهت توسعه گردشگری ورزشی خواهد داشت. البته این موارد بدون ایجاد برنامه‌ریزی‌ها و استراتژی‌های اصولی امکان‌پذیر نمی‌باشد. از جمله این برنامه‌ریزی‌ها و استراتژی‌ها یافتن شرکای اقتصادی، توسعه و بازاریابی بین‌المللی محصولات گردشگری و ایجاد خدمات پذیرایی و اقامتی و سرویس‌های مناسب می‌باشد و در این زمینه استفاده از تجارب گذشته که منجر به افزایش تعداد گردشگران ورزشی می‌گردد، حایز اهمیت است. در این خصوص بایستی اطلاعات کاملی در مورد منطقه مورد نظر به دست آورد تا بتوان ساختارهای مستحکم‌تری برای تقویت و گسترش حمل و نقل و امکانات ورزشی تهیه نمود. در همین راستا بایستی با ایجاد یک کمیته تخصصی در خصوص گردشگری ورزشی، شیوه‌ها و رفتارهای مدرن و جدیدی ارایه و بر روی طرح‌های ارایه شده توسط کارشناسان و محققان این صنعت، در جهت ساختارسازی زیربناهای این بخش از گردشگری اقداماتی صورت پذیرد.
این اقدامات به جای بازگشت به گذشته و از دست دادن فرصت‌ها حرکت به سمت پیشرفت و توسعه (حرکت رو به جلو) می‌باشد. این کمیته بایستی نماینده تمامی بخش‌ها و مناطق درگیر با گردشگری ورزشی (اعم از خصوصی و دولتی) بوده و هدفش دستیابی به یک نقش واحد در تجارت گردشگری ورزشی باشد.
با یک نگاه کلی به صنعت گردشگری ورزشی در یک زمان و مکان مشخص، بایستی زیرساخت‌های این صنعت بررسی گردد. برنامه‌ها و استراتژی‌هایی که در این راستا و در جهت توسعه گردشگری بایستی انجام شوند شامل موارد زیر می‌باشند:
1 ـ معرفی صنعت گردشگری ورزشی به آحاد مردم.
2 ـ بررسی آمار گردشگری ورزشی مدرن.
3 ـ تشخیص اینکه ورزش ابتدا یک مکانیسم برای گردشگری است و سپس مسافران به گردشگران ورزشی تبدیل می‌شوند.
4 ـ شناسایی و ارزیابی ورزش‌های درگیر در گردشگری و مناطق مستعد رشد این صنعت.
5 ـ ارزیابی وسعت بازار این صنعت در دو بخش تابستانی و زمستانی.
6 ـ ارزیابی و مقایسه بازار سفرهای ورزشی با بازار سفرهای تفریحی.
7 ـ شناسایی کشورهای فعال در خصوص این صنعت و استفاده از تجارب آنها.
8 ـ ارزیابی و تشخیص تاریخچه و آینده صنعت گردشگری ورزشی.
9 ـ آنالیز فواید اقتصادی مشارکت گردشگران ورزشی.
10 ـ تشخیص استراتژی‌های متفاوت گردشگری ورزشی که به وسیله طراحان رقابت‌های ورزشی گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همچنین پس از بررسی اصولی زیرساخت‌های صنعت گردشگری ورزشی و تحقیق و مطالعه در مورد استراتژی‌های ذکر شده، بایستی به مسایل روبنایی این صنعت توجه نمود، این مسایل عبارتند از:
1 ـ بازار سهام‌داران ورزشی، بخش اعظم بازار گردشگری ورزشی بوده که باعث توسعه و رشد این بازار می‌گردد و با افزایش جمعیت و به دنبال آن ایجاد ورزش‌های جدید مرتبط با این صنعت این دو بازار نیز توسعه خواهند یافت.
2 ـ انتخاب بازار برای سهام‌داران ورزشی.
3 ـ ارزیابی نقش و استراتژی گردشگری در ترقی و رشد مناطق درگیر با صنعت گردشگری ورزشی.
4 ـ ارزیابی فشارهای وارده بر سهام‌داران ورزشی.
5 ـ شناسایی و ارزیابی جزییات و اطلاعات در مورد مکان‌های درگیر در گردشگری ورزشی
6 ـ شناسایی و ارزیابی محل‌هایی با بیشترین موقعیت و استراتژی، جهت برگزاری رقابت‌های ورزشی و مقایسه مناطق گردشگری به سبک قدیم با نوع جدید آن.
7 ـ شناسایی و ارزیابی شهرهای خاص برگزارکننده رقابت‌های بزرگ، مثل المپیک سیدنی، بازی‌های منچستر، فینال فوتبال اروپا، بازی‌های گلف و تورنمنت‌های تنیس.
با توجه به اینکه ورزش‌های مرتبط با گردشگری در سال‌های اخیر به صورت فزاینده‌ای، تماشاگران حوادث ورزشی بزرگ مثل المپیک، جام جهانی و همچنین سازمان‌های درگیر با این رقابت‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی را گسترش داده است، به همین جهت، ایجاد رشته مدیریت گردشگری ورزشی و ارایه مدرک برای این صنعت نوپای گردشگری موجب ترکیب مهارت‌ها و دانش تئوری‌های مورد نیاز آن می‌گردد. این مدرک، تعادلی بین سه مولفه تجارت ورزشی، قواعد مدیریت و دانش گردشگری به وجود می‌آورد که فارغ‌التحصیلان این رشته، شغل مدیریت گردشگری ورزشی را به صورت علمی و حرفه‌ای در کل دنیا به وجود خواهند آورد.
در همین راستا و در جهت ایجاد، رشد و گسترش رشته مدیریت گردشگری ورزشی بایستی اقدامات زیر انجام شود:
1 ـ ایجاد یک شبکه و پشتیبانی آن برای داوطلبان مدیریت گردشگری ورزشی محلی.
2 ـ استفاده از متخصصان بیرون از این صنعت، جهت ارتقای یادگیری مهارت‌های مدیریتی آن.
3 ـ استفاده از اینترنت و فواید آن به عنوان یک ابزار مفید در مدیریت و بازاریابی این تجارت.
4 ـ ایجاد سایت تخصصی و علمی در خصوص گردشگری ورزشی و مدیریت آن.
5 ـ تاسیس دانشکده‌های تخصصی رشته‌های مختلف گردشگری ورزشی.
تلاش مسوولین و برنامه‌ریزان ورزشی کشور جهت تخصصی کردن رشته‌های ورزشی و بومی سازی آنها بسیار حایز اهمیت است. به نحوی که برخی کشورها با توجه به استعدادها و پتانسیل‌های موجود خود، اقدام به ایجاد مراکز ورزشی با محوریت یک یا چند رشته ورزشی خاص می‌نمایند. به عنوان مثال کشور کره اقدام به برگزاری مسابقات ویژه در ورزش‌های رزمی خصوصا تکواندو می‌نماید و از این راه هر ساله درآمد سرشاری را نصیب کشور خود می‌کند.
تمایل افراد با توجه به ویژگی‌هایشان، جهت استفاده و بهره‌گیری از رشته‌های مختلف ورزشی، نظیر ورزش‌های زمستانی، ورزش‌های آبی، ورزش‌های هوایی و... حایز اهمیت است.
همچنین داشتن پتانسیل‌های لازم جهت راه‌اندازی فعالیت‌های مختلف ورزشی از طریق راه‌اندازی سایت‌های بسیار عظیم و مجهز ورزشی، بسیار مهم است. مدیریت قوی و برنامهریزی جامع به همراه لزوم اعتقاد به شکل‌گیری فعالیت‌های ورزشی همگانی، راهگشای دست‌اندرکاران در این مورد می‌باشد.
همچنین با برگزاری و میزبانی مسابقات متعدد و خاص ورزشی و مورد علاقه گردشگران خارجی شامل گلف، رالی، اسکی، کوهنوردی، شکار، تنیس و ورزش‌های محلی و سنتی می‌توان بخش گردشگری ورزشی را توسعه داد.
در همین راستا احیا و پرداختن به 800 نوع ورزش محلی و سنتی، ایجاد گروه پژوهشی و تحقیقی در خصوص شناسایی سایر بازی‌های محلی و سنتی و همچنین اهمیت دادن به علاقه گردشگران داخلی و خارجی برای تماشای این بازی‌ها مثمرثمر می‌باشد.
گلف از عوامل بسیار موثر در جذب گردشگر و افزایش درآمد می‌باشد و حتی با راه‌اندازی مینی‌گلف در هتل‌ها و شهرهای ساحلی، زمینه جذب گردشگران اروپایی و سایر کشورها را می‌توان افزایش داد. به عنوان مثال، اسپانیا دارای 200 زمین گلف است که این باشگاه‌ها معمولا پکیج‌های ورزشی خاصی برای گردشگران تهیه می‌بینند و ضمن عرضه کلاس‌های آموزشی، کارت‌های ورزشی در معرض فروش گذاشته و افراد با تهیه آنها در شهرهای مختلف از امکانات زمین‌های گلف استفاده می‌کنند.
کشور ایران به دلیل داشتن شرایط ویژه جغرافیایی و آب و هوایی، توانایی پذیرایی از خیل عظیمی از کوهنوردان، شکارچیان، دوچرخه‌سواران، بیابانگردان، قایقرانان و علاقه‌مندان به ورزش مفرح اسکی و همچنین مسابقات رالی خصوصا رالی در کویر، را دارا می‌باشد.
به عنوان نمونه در کشور ایران، به جهت وجود شکارهای منحصر به فرد و نایاب، یکی از مناطق مهم برای ورود شکارچیان حرفه‌ای می‌باشد که با سازماندهی منظم می‌توان بیشترین بهره‌برداری را از پتانسیل طبیعی نمود. شکارچیان بین‌المللی، بیشترین ارز را به کشورهای مقصد می‌برند، در حالی که کمترین تماس را با مردم برقرار می‌کنند. شکارچی‌ها برای اینکه کوه‌ها را بالا رفته و صبح تا شب عرق بریزند و منتظر شکار بمانند، هزینه‌های عجیبی می‌پردازند.
از ویژگی‌های بسیار مهم ورود و حضور شکارچی‌ها در طبیعت، عدم واکنش منفی در جامعه می‌باشد. علاوه بر آن، هزینه‌های جاری سفر یک شکارچی بسیار بیشتر از گردشگران شهری است. شکارچی‌ها علاقه زیادی به خوشگذرانی داشته و سیر سفری پرهیجان را انتظار دارند. از این رو راحت دست به جیب شده و پول خرج می‌کنند.
2 ـ ابعاد خارجی توسعه گردشگری وزرشی:
برگزاری رویدادهای مهم ورزشی، شامل جام‌های جهانی، رقابت‌های المپیک، بازی‌های قاره‌ای، منطقه‌ای و شرکت فعال در این مسابقات، فرصت بسیار مناسبی جهت بهره‌برداری از بازارهای هدف در زمینه گردشگری در سراسر دنیا می‌باشد که با یک برنامهریزی دقیق می‌توان علاوه بر شمار زیادی از گردشگران میزبان رقابت‌ها، میهمانان شرکت‌کننده در رقابت‌ها را نیز جذب نمود.
از دیگر عوامل مهم جذب گردشگران در بعد خارجی، تبلیغات گسترده و جهانی می‌باشد. از این عوامل مهم تبلیغاتی که می‌توان به آن اشاره نمود، کسب نتایج مساعد تیم‌های ورزشی ایران و برگزاری مطلوب رقابت‌های بین‌المللی در ایران می‌باشد. همچنین اعزام تماشاگران حرفه‌ای و با فرهنگ به کشورهای میزبان، علاوه بر امکان تشویق مداوم تیم‌های ورزشی ایران، امکان تبلیغ رو در رو در اماکن مختلف مانند هتل‌ها، نمایشگاه‌ها و استادیوم‌های ورزشی را ایجاد می‌کند. البته حضور پر شمار ایرانیان در تورنمنت‌های ورزشی بین‌المللی، مانع فعالیت سوء تبلیغی گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی ایران می‌گردد. ایجاد فضای گفت‌وگو و اطلاع‌رسانی، تشکیل نمایشگاه‌ها، اجرای برنامه‌های زنده فرهنگی، شامل کنسرت‌های موسیقی و مهم تر از همه تشکیل شب‌های ایرانی در طول برگزاری مسابقات، یک روش مناسب جهت آشنا نمودن تماشاگران کشور میزبان و سایر کشورهای میهمان با جاذبه‌های گردشگری کشورمان می‌باشد.
سازمان تربیت بدنی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در کنار فراهم نمودن تسهیلات برای سفر علاقه‌مندان به ورزش به کشورهای برگزارکننده رقابت‌ها، با تاسیس نمایشگاهی از جاذبه‌های ورزشی و گردشگری ایران در حاشیه مسابقات، زمینه آشنایی علاقه‌مندان به سفر و گردش را با این جاذبه‌ها فراهم و در نهایت موجب جذب این گردشگران به ایران خواهند گردید.
گردشگري ورزشي
سفري است كه به دلايل غير تجاري به صورت رسمي يا غير رسمي و بر پايه تفريح يا تماشاي ورزش ، به صورت كوتاه مدت يا تعريف شده در داخل يا خارج از كشور صورت مي گيرد. توريسم ورزشي يا همان گردشگري ورزشي در اساس بخشي از گردشگري است که در حوزه ورزش و با بهره مندي از آن به عنوان يک پديده مثبت و فراملي، عمل مي کند. در اين حوزه، سه شاخه وجود دارد: گردشگران داخلي، گردشگران ورودي و گردشگران خروجي توريسم ورزشي.گردشگران داخلي و ملي به کساني گفته مي شود که براي شرکت در مسابقات داخلي، حضور در مسابقات تيم هاي مختلف ورزشي و يا بازديد و تماشاي مسابقات ورزشي در سطح ملي فعاليت مي کنندتوريسم ورزشي، به دليل اين که به زبان يا فرهنگي خاص محدود نيست، همه فرهنگ ها را دربرمي گيرد و اين براي کشورهايي که به دلايل خاص اعتقادي و ديني در جذب گردشگر ناموفق بوده اند، بستري مناسب را فراهم مي سازد.
گردشگران ورزشي
كساني كه براي مدت(حداقل 24 ساعت و حداكثر 6 ماه) به محيط هاي خارج از محل زندگي دائمي خود سفر مي كنند و انگيزه و هدف اصلي آنان مشاركت فعال يا غير فعال در ورزش هاي رقابتي يا تفريحي يا حتي حضور در رويدادهاي ورزشي به منظور لذت بردن و تشويق نمودن ورزشكاران است.