یلدا طولانی‌ترین شب سال است که رسوم و سنن مرتبط با این شب همچون دید و بازدیدها، شب‌نشینی تا پاسی از شب، و گفت و شنودهای آن، بخشی جدایی ناپذیر از آن است و در واقع با صراحت لهجه می‌توان گفت که برگزاری آیین و سنت‌های مورد اشاره، شب یلدا را یلدا کرده و تنها عنوان طولانی‌ترین شب (بدون دور هم نشینی‌ها) نمی‌توانسته و نخواهد توانست برای یلدا این همه شکوه و افتخار خلق کند.
محمدرضا امیری‌نژاد، سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی استان گیلان در یادداشتی نوشت: طولانی‌ترین شب سال از جمله صفات بارز شبی است که بدون منت و با هنرمندی دل‌های مردمان را به یکدیگر گره زده و موجبات شادی و سرور انسان ها را فراهم آورده است.
هنوز خاطرات خوش کودکی در شب نشینی‌های دراز چله شب به یادگار در اذهان باقی مانده و مزه تنقلات و میوه های متنوع آن از ذائقه‌ها پاک نگردیده است؛ حال بماند که اسحار داستان‌های گوش نواز پدر پدر و مادر مادر گرما بخش محفل محیط سردمان بود و البته با نگاهی به گذشته شیرین از کف رفته، بی‌تردید امروز و فردای شب‌های چله را باید غنیمت شمرد.
پس از ثبت شب یلدا در فهارس ملی و جهانی، خواه ناخواه بر اهمیت این شب فرخنده افزوده شده و در این راستا بازشناسی سنت‌های کهن مرتبط در اقصی نقاط ایران و فراتر از آن در ایران فرهنگی شامل کشورهایی که برای شب یلدا و سنت های ارزشمند آن احترام قائلند، بسبار ضروری است.
امروز با شنیدن نام یلدا ناخودآگاه طولانی ترین شب سال در ذهن‌ها تداعی شده و این در حالی است که رسوم و سنن مرتبط با این شب همچون دید و بازدیدها، شب نشینی تا پاسی از شب و گفت و شنودهای آن، بخشی جدایی‌ناپذیر از چله شب بوده و در واقع با صراحت لهجه می‌توان گفت که برگزاری آیین و سنت‌های مورد اشاره، شب یلدا را یلدا کرده و تنها عنوان طولانی‌ترین شب (بدون دور هم نشینی ها) نمی‌توانسته و نخواهد توانست برای یلدا این همه شکوه و افتخار خلق کند.
در این میان آنچه که نباید از آن غافل ماند پاسداشت رسوم و آداب ارزشمندی است که باید مورد توجه قرار گرفته و برای ترویج سنن نیکوی آن اهتمام ورزید. دید و بازدید خانواده، مرور خاطرات گذشته و صیانت از فرهنگ غنی میراث ناملموس و در حد توان ثبت و ضبط سخنان گوهربار بزرگان که شاید با گذشت دهه‌ها در قالب رمان یا داستان و بالاتر از آن بعنوان سند بکار آید، از جمله نکات مهمی است که همواره باید مدنظر باریک بینان قرار گیرد.
شاهنامه خوانی، تفال به دیوان حافظ، داستان خوانی همراه با صرف تنقلات و انواع غذاهای سنتی و میوه های متنوع در مجموع شبی بیاد ماندنی را برای ایرانیان رقم زده، گویی که با گرمای سوزان محفل پیش‌روی، مهیای استقبال از سرمای زمهریر زمستان می‌شویم.
با آنچه بیان شد علاوه بر همه ویژگی‌ها و برنامه‌های مخصوص شب یلدا، کوتاه شدن عمر سیاهی و آغاز تدریجی غلبه نور بر تاریکی بشارت بزرگی است که این شب قابل احترام برای ما به ارمغان می‌آورد. خاص‌ترین و بلکه بهتر بگویم ترین‌ها در فهرست جهانی گینس ثبت می شوند و شاید اگر چه طول عمر یلدا از شب قبل از خود در حد یک ثانیه باشد اما همین یک ثانیه کفایت می کند تا یکی از ترین‌ها (طولانی ترین شب سال) را به خود اختصاص داده و با آیین‌های منحصر به فردی که به همراه دارد، شبی ماندگار و وصف ناپذیر را برای آحاد مردم رقم زند.
با بررسی فرهنگ و تمدن غنی این سرزمین گوهر بار، بخوبی درخواهیم یافت که آداب و رسوم و سنن ارزشمند فراوان در سطح ملی ، استانی و مناطق مختلف رواج داشته و حیرت انگیز آنکه هر کدام از آنها در نوع خود بی نظیر بوده و اغلب موجبات سرور و نشاط اجتماعی مردمان را فراهم می‌آورد. قابل توجه آنکه پشت هر آیین و رسومی، فلسفه و حکمتی وجود داشته و جنبه اجتماعی آن بسیار پررنگ است و در راستای اصلاح و تعالی امور گام برمی‌دارد.
اکنون بر این امر مهم بسیار واقفیم که از گذشته‌های بسیار دور و تا امروز معاصر، فرهنگ و خرده فرهنگ‌های بی‌شماری در سطح کشور عزیزمان ساری است که بنا بر وظیفه ی ذاتی، صیانت، مراقبت، ترویج، اشاعه و شناساندن آنها در قالب برگزاری مراسم و جشنواره‌ها بر وزارتخانه فرض است و این مهم نیز مسئولیت را از دیگران و آحاد ملت سلب نخواهد کرد.
بپذیریم یا نه، طولانی ترین عمر انسان نیز در مقابل تاریخ و پیش از تاریخ همچون چشم بر هم زدن یا شاید کوتاه تر از آن باشد و لذا با علم و آگاهی به این نکته باریک تر از مو باید هم و غم خویش را صرف حراست از مواریث ارزشمند مادی و معنوی نموده و در این راه پرافتخار بر شناسایی و معرفی فرهنگ های سرزمین ایران، از جان مایه گذاشته تا با پیمودن راه پیش روی هر چند با گام های لرزان بتوانیم در حد بضاعت دین خویش را به این آب و خاک مقدس ادا کنیم، چه اینکه در حوزه‌های مختلف از قبیل فرهنگ و تمدن، نعمت از سوی ایزد توانا بر ما مردمان ایران تمام شده، باشد که با صیانت از داشته های خویش، قدردان نعمت‌های بی پایان آن پروردگار قادر متعال باشیم.