گلیم عنبران از قدیمی‌ترین زیراندازهای ایرانی است که از تمدن غنی این مرز و بوم به یادگار مانده و به دلیل این که تغییرات بافت آن در طول اعصار محسوس نبوده یادآور ایام زندگی ایرانیان باستان است.
وقتی از سمت رشت به سوی شهرستان مرزی بندر آستارا در استان گیلان سفر می‌کنید در ورودی شهر، تابلوی روستای عنبران مشاهده می‌شود. این روستا از نظر بافت گلیم در استان گیلان شهرت بالایی دارد. کمتر خانه‌ای را می‌توان یافت که دار گلیم در آن برپا نباشد و هنرمندان زن و مرد پای آن مشغول نقش آفرینی و هنرنمایی نباشند. در روستای عنبران که قطب و مهد گلیم بافی و دهکده صنایع دستی آستارا در استان گیلان به شمار می‌آید و به عنوان روستای ملی گلیم بافی ایران توسط وزارت میراث فرهنگی ثبت ملی شده است، ۷۰۰ گلیم باف به این هنر مشغول هستند.
صنایع‌دستی ایرانی مانند گلیم قدمتی دیرینه دارد و در زندگی امروز به شکلی متفاوت نقش ایفا می‌کند و در سطح جهانی هم ظرفیت و جاذبه بسیاری به آن‌هاست.
گلیم از دیرباز بین مردم روستای عنبران آستارا جایگاه خاصی داشته و هنرمندان این روستا از طریق تولید و عرضه آن امرار معاش کرده و تمام زندگی آنها در دار و تار و پود گلیم خلاصه می‌شود، طرح‌هایی برگرفته از طبیعت و نقش و نگارهای محلی در گلیم، چشم هر بیننده‌ای را به سمت خود جلب می‌کند و بسیاری از خریداران به دلیل علاقه زیاد و پی بردن به ارزش کار، این آثار را بجای پهن کردن بر روی زمین، از دیوار خانه‌های خود آویزان می‌کنند.
گلیم بافی بخشی از هویت زنان و دختران این منطقه است گویا که با روح هنرمند آنان درآمیخته وکمتر بانوی هنرمندی را در این منطقه می‌توان یافت که به این هنر آبا و اجدادی مشغول نباشد. گلیم عنبران گنجینه صنایع‌دستی استان گیلان که در حد جهانی معروفیت دارد از دست بافته‌های مهم و دارای قدمت تاریخی است که تار و پود آن به طور معمول از پشم حیوانات اهلی به دست می‌آید و در هر منطقه طرح‌ها و نقش‌های مختص خود را دارد. البته نقوش و رنگ‌های مشترکی نیز در بین گلیم‌ها مشاهده می‌شود و از این محصول یا صنعت دستی به عنوان زیرانداز، کادو، تزئینات خانه و گاهی برای جهیزیه عروس‌ها استفاده می‌شود. نقوشی از گل و بوته، خشت و گِل، اژدها و چلیپا تا جنگل و گانگل که در رنگ‌های زنده و طرح‌های اصیل برگرفته از طبیعت و زندگی تالشان بر گلیم‌های رنگارنگ این دیار تصویر می‌شود.
روستای عنبران به واسطه این هنر اصیل و زیبا ظرفیت قابل توجهی برای گردشگری و جذب توریست دارد. در بسیاری از خانه‌های روستایی عنبران، دار گلیم برپاست و زنان و دختران بر آنها نقش زیبایی و هنر می‌زنند و به یمن این دست بافته‌های زنان روستایی، هر ساله هزاران گردشگر را میزبانی می‌کند که این خود مسیری است که به رونق اشتغال و بهبود معیشت منطقه منتج می‌شود.
بیشتر طرح‌ها و نقوش بکار رفته در گلیم‌های این منطقه ذهنی، ابداعی یا تقلیدی از مناظر طبیعی و جنگل‌های آستارا است. حدود ۷۰۰ خانوار در عنبران آستارا گلیم‌باف هستند و ۱۰۰ پروانه تولید برای هنرمندان صنایع‌دستی این شهرستان صادر شده و ماهانه ۶ هزار متر مربع گلیم توسط هنرمندان گلیم باف عنبران آستار تولید می‌شود.
نازخاتون بانویی ۶۰ساله که می‌گوید از کودکی با این هنر آشنا شده و نزدیک به ۵۰ سال به گلیم بافی مشغول است و زندگیش را بعد از فوت همسرش از همین طریق اداره و فرزندانش را بزرگ کرده و به ثمر رسانده است، می‌گوید: در گذشته این گلیم‌ها در همه خانه‌ها پهن بود اما امروز بیشتر جنبه تزئینی دارد اما همچنان در زندگی و معیشت ما نقطه اتکایی و محوری است.
او که این هنر را به فرزندانش هم آموخته است و در خانه هر کدام از آنها بعد از ازدواج هم این دارها برپاست و بخشی از معیشت‌شان وابسته به این هنر است، ادامه می‌دهد: امروز این دست بافته‌ها را با قیمت‌های پایینی از ما می‌خرند و مشتری زیادی ندارد در حالی که برای تداوم این و ماندگاری این هنر باید از آن و بافندگانش حمایت شود.
یک کارآفرین نمونه شهرستان آستارا که جمعیت قابل توجهی از بافندگان گلیم را ساماندهی کرده است هم در این رابطه می گوید: طرح و نقشه گلیم در روستای عنبران ذهنی است و ما این گلیم‌ها را بدون ترسیم نقشه بر روی کاغذ می‌بافیم و از این رو این بافته‌ها منحصر به فرد و خاص است.
محمد کاکایی امی افزاید: گلیم این روستا هشت هزار سال قدمت دارد و ما در تلاشیم که این هنر را حفظ کنیم؛ زیرا این طرح و نقشه ها از هر نسل به نسل بعدی انتقال پیدا کرده است و این روند در طول این سالها مستمر بوده و خواهد بود.
او با بیان اینکه بیش از ۹۹ درصد زنان روستای عنبران به هنر قالی بافی مشغول هستند، تصریح می کند: امروز بیش از ۲ هزار نفر فعالان گلیم بافی را تحت پوشش دارم و تلاش می‌کنم این هنر ضمن تداوم، زمینه‌ای برای اشتغال و کسب درآمد مردمان آن باشد. در صورت حمایت خوب از این صنعت به عنوان مشاغل خرد و خانگی می‌تواند در اشتغال خانواده‌ها و بهبود معیشت آنها بسیار موثر و حتی برای کشور ارز آور باشد و این روستا گلیم بافی نمونه‌ای از آن است.
گزارش از: مرجان نعمتی صبا، مسئول امور فرهنگی و روابط عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان